دکتر زریر سعیدی- عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی ومنابع طبیعی استان چهارمحال و بختیاری و رئیس مرکز آموزش جهاد کشاورزی استان
شهرستان لردگان با مساحت ۸۹/۳۴۲۰ کیلومتر مربع و جمعیت ۱۷۷۲۷۷ نفر دومین شهرستان استان از نظر مساحت و جمعیت است. شهرستان لردگان در جنوب استان واقع شده و بر اساس نتایج سر شماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۸۵ دارای چهار بخش به نام های فلارد، مرکزی، خانمیرزا و منچ و ۱۰ دهستان است. وضعیت تغییرات جمعیتی این شهرستان طی سال های ۱۳۶۵ تا ۱۳۸۵ در جدول (۱) آمده است.
جدول ۱- وضعیت تغییرات جمعیت شهری و روستایی شهرستان لردگان از سال ۱۳۶۵ تا ۱۳۸۵
۱۳۸۵ ۱۳۷۵ ۱۳۶۵ سال
۱۷۷۲۷۷ ۱۴۳۵۳۲ ۱۰۵۷۴۰ کل جمعیت
۶/۱۶ ۸/۱۱ ۹/۷ درصد جمعیت شهری
۴/۸۳ ۲/۸۸ ۱/۹۲ درصد جمعیت روستایی
هرم سنی جمعیت نشان می دهد که جمعیت شهرستان لردگان بسیار جوان است. نسبت جمعیت زیر ۲۴ سال در سرشماری عمومی سال ۱۳۸۵ حدود ۹۷/۶۶ درصد بوده است بدیهی است که این موضوع در پیش بینی وضع آینده و برنامه ریزی های بلند مدت منطقه باید مد نظر قرار گیرد.
جدول (۲ )نشان می دهد که شهرستان لردگان مهمترین منطقه کشاورزی استان محسوب می گردد. عملکرد محصولات گندم آبی و دیم، جو دیم، شلتوک، لوبیا، سویا و یونجه از متوسط عملکرد استان و کشور بالاتر است . سطح زیر کشت محصول استراتژیک گندم نیز نسبت به سایر شهرستان ها بالاتر است. همانطور که در جدول دیده می شود در سال زراعی ۸۵-۱۳۸۴ عملکرد گندم آبی و دیم در شهرستان لردگان به ترتیب ۵۰۷۹ و ۱۷۲۶ کیلوگرم در هکتار بوده است در حالیکه این میزان برای استان به ترتیب ۳۹۰۴ و ۱۴۶۷ وبرای ایران به ترتیب ۳۷۴۵ و ۱۰۸۵ کیلوگرم در هکتار بوده است. عملکرد محصولات زراعی جو دیم، عدس آبی و دیم، کلزا و یونجه نیز در مقایسه با استان بالاتر بودند. برخی ازمحصولات زراعی مانند ذرت دانه ای و سویا فقط در شهرستان لردگان کشت شدند. بالاترین سطح زیر کشت و عملکرد شلتوک و لوبیا نیز متعلق به شهرستان لردگان بوده است. در سال زراعی ۸۵-۱۳۸۴ سطح زیر کشت شلتوک( ۳۳۴۴ هکتار) و لوبیا (۲۱۰۹ هکتار) در لردگان به ترتیب ۸۶ درصد و ۵۳ درصد کل سطح زیر کشت استان را شامل شدند.
اگر چه جدول( ۲) نشان می دهد که عملکرد محصولات کشاورزی کاشت شده در شهرستان لردگان در حد قابل قبولی است اما با پتانسیل واقعی فاصله ی زیادی دارد. نمودار (۱) عملکرد محصول گندم آبی و دیم را از سال ۱۳۷۰ تا ۱۳۸۵ نشان می دهد. همانطور که آمار نشان می دهد میزان عملکرد گندم آبی از ۲۷۲۳ به ۵۸۳۲ کیلوگرم در هکتار رسیده است. این افزایش به دلیل معرفی ارقام پر محصول گندم، افزایش سطح آگاهی کشاورزان، استفاده ی بهتر از نهادهای کشاورزی و تلاش بی وقفه ی مسئولین و کارشناسان جهاد کشاورزی استان و شهرستان بوده است. اما اگر این افزایش عملکرد در واحد سطح با رکوردها ثبت شده در شهرستان(۱۰۵۰۰ کیلوگرم در هکتار) مقایسه شود، مشخص می گردد که هنوز از ظرفیت بالقوه منطقه به اندازه ی کافی استفاده نشده است. میزان تولید گندم دیم نیز در مقایسه با استان و کشور از وضعیت مناسبی برخوردار است. بالاترین متوسط عملکرد در سال زراعی ۸۱-۱۳۸۰ و به میزان ۱۸۰۱ کیلوگرم در هکتار گزارش شده است. اگر چه نزولات جوی نقش اساسی در تولیدات مزارع دیم بازی می کنند اما با معرفی ارقام مقاوم به خشکی و انجام عملیات خاک ورزی مناسب می توان تا حدود زیادی تاثیر عوامل جوی را کاهش داد.
جدول ۲- آمار سطح زیر کشت و عملکرد (کیلوگرم در هکتار) محصولات زراعی مهم شهرستان لردگان ومقایسه ی آن با استان چهارمحال و بختیاری و ایران در سال ۸۵-۱۳۸۴
محصول شهرستان لردگان استان چهارمحال و بختیاری ایران
سطح عملکرد سطح عملکرد عملکرد
گندم آبی ۹۱۹۴ ۵۰۷۹ ۳۳۱۵۶ ۳۹۰۴ ۳۷۴۵
گندم دیم ۱۴۷۱۸ ۱۷۲۶ ۴۵۱۰۱ ۱۴۶۷ ۱۰۸۵
جو آبی ۱۳۷ ۳۰۹۵ ۶۵۱۲ ۳۱۷۶ ۳۱۵۸
جو دیم ۲۲۱۷ ۱۷۶۳ ۱۳۹۲۴ ۱۳۳۸ ۱۰۴۳
شلتوک ۳۳۴۴ ۵۳۳۳ ۳۸۹۴ ۵۱۴۸ ۴۱۴۳
ذرت دانه آی ۲۲ ۶۴۰۹ ۲۲ ۶۴۰۹ ۷۴۲۳
لوبیا ۲۱۰۹ ۳۱۵۳ ۳۹۷۲ ۲۵۵۸ ۲۱۷۶
عدس آبی ۱۴۹ ۱۶۶۴ ۶۳۱ ۱۴۲۹ ۱۲۴۶
عدس دیم ۸۵۰ ۱۵۹۳ ۲۰۲۹ ۱۰۰۹ ۴۳۰
چغندر قند ۵۷۵ ۲۹۷۱۱ ۳۴۹۱ ۳۱۱۳۵ ۳۶۰۹۲
سویا آبی ۲۵ ۲۴۸۰ ۲۵ ۲۴۸۰ ۲۴۴۹
کلزا آبی ۵۳۳ ۱۸۰۳ ۱۱۵۸ ۱۷۹۰ ۲۰۲۶
سیب زمینی ۴۱ ۳۱۴۶۳ ۳۸۹۴ ۳۳۳۸۴ ۲۶۱۹۷
یونجه ۲۲۸۸ ۱۱۰۴۸ ۱۸۰۱۸ ۱۰۲۴۷ ۸۶۸۱
شهرستان لردگان به دلیل شرایط اقلیمی مناسب، آب فراوان، اراضی مستعد به ویژه اراضی شیب دار در اطراف سر شاخه های کارون از زمینه مناسبی جهت توسعه باغبانی برخوردار است. توسعه باغ ها در اراضی شیب دار منطقه علاوه برحفاظت خاک ، زمینه اشتغال و کسب درآمد مطمئن را برای ساکنین منطقه به دنبال دارد. بر اساس آمار سال ۱۳۸۶ سازمان جهاد کشاورزی استان چهار و محال بختیاری، شهرستان لردگان با داشتن ۴۰۰۲ هکتار باغ و میزان تولید ۱۹۴۸ تن به ترتیب ۶/۸ و ۱۲ درصد از سطح زیر کشت و تولید استان را شامل می شود. در بین محصولات مهم باغی گردو و سیب به ترتیب با سطح زیر کشت ۱۹۸۱ و ۱۱۶۵ هکتار بیشترین سطح را به خود اختصاص داده اند. اگر چه سطح زیر کشت محصولات باغی در شهرستان لردگان نسبت به استان پایین است اما مقایسه ی عملکرد در واحد سطح نشان می دهد که عملکرد بیشتر محصولات باغی نسبت به متوسط استان بالاتر است. به خصوص در مورد گردو که میزان عملکرد آن نزدیک به دو برابر متوسط استان می باشد. وجود آب و هوایی معتدل(خصوصا در زمستان) و خاک عمیق و حاصلخیز می تواند عامل چنین اختلافی باشد. برخی از محصولات باغی منحصرا قابلیت توسعه و در شهرستان لردگان و برخی مناطق اردل و بازفت را دارند. به عنوان مثال بیش از ۶۸ درصد زیر کشت زیتون و ۸۱ درصد سطح زیر کشت انجیر متعلق به شهرستان لردگان است که نشان دهنده ی پتانسیل بالای منطقه جهت توسعه چنین محصولاتی (خصوصا زیتون) در دره های ارمند، پشتکوه فلارد و بخش منچ است. البته به دلیل حساسیت زیتون نسبت به سرمای زمستان لازم است قبل از توسعه نسبت به شناسایی دقیق مناطق مستعد اقدام و همچنین زمینه های لازم برای توسعه صنایع جانبی آن نیز فراهم گردد.
جدول ۳- سطح زیر کشت و عملکرد (تن در هکتار) محصولات مهم شهرستان لردگان و مقایسه ی آن با استان چهارمحال و بختیاری و ایران در سال ۸۶-۱۳۸۵
محصول شهرستان لردگان استان چهارمحال و بختیاری
غیر بارور بارور عملکرد غیر بارور بارور عملکرد
سیب ۲۷۵ ۸۹۰ ۸۵/۱۶ ۲۰۵۹ ۳۰۳۳ ۱۸/۱۵
هلو ۷/۴۵ ۹۲ ۱۵ ۷۴۰ ۱۶۸۴ ۴۹/۱۴
زرد آلو ۱۲ ۲۷ ۵۶/۵ ۱۵۲ ۵۷۲ ۷۶/۴
انگور آبی ۴ ۱۷۹ ۹ ۱۳ ۴۰۱۶ ۴۵/۱۴
انگور دیم ۷ ۲ ۵/۰ ۷ ۱۴ ۳۶/۱
بادام آبی ۳۲ ۱۱۵ ۲ ۳۴۹۲ ۱۱۱۹۷ ۶۳/۱
گردو ۱۲۸۱ ۷۰۰ ۸۳/۲ ۹۱۰۷ ۶۰۲۶ ۵۴/۱
زیتون ۱۴ ۱ ۴ ۲۲ ۱ ۴
انار ۴ ۱۴ ۴/۶ ۷ ۱۴۱ ۳۴/۹
انجیر ۰ ۹ ۲ ۰ ۱۱ ۸۲/۱
سنجد ۰ ۴ ۲ ۰ ۸۷ ۰۷/۱
بر اساس آمار اداره ی کل امور آب استان در سال زراعی ۸۱-،۱۳۸۰ تخلیه سالانه آب چاههای کشاورزی در دشت های فلارد ، لردگان و خانمیرزا برابر ۶۵۴/۱۲۷ میلیون متر مکعب بوده است (جدول ۴). البته به دلیل حفر چاه های جدید و افزایش دوره ی بهره برداری در سال های اخیر(به دلیل خشکسالی) این میزان قطعا افزایش یافته است. به طوری که در سال زراعی ۸۶-۱۳۸۵ برخی از چاه های کشاورزی شهرستان خشک شدند و در صورت ادامه ی خشک سالی در سال ۸۸-۱۳۸۷ باید منتظر خشک شدن تعداد بیشتری از آنها بود. این در حالی است که آب رودخانه های دائمی منطقه بدون استفاده به هدر می رود. رودخانه های ونک وسندگان از کنار دشت های خانمیرزا و فلارد عبور می کنند و آب آنها به راحتی قابل انتقال به دشت های نامبرده است ولازم است که مسئولین محترم استان اقدامات مربوطه در این خصوص را به عمل آورند.
جدول ۴- تعداد چاه های عمیق و نیمه عمیق و میزان تخلیه سالانه (هزار متر مکعب) آنها در دشت های شهرستان لردگان در سال ۸۱-۱۳۸۰
نام دشت چاه عمیق چاه نیمه عمیق مجموع تخلیه سالیانه
تعداد تخلیه سالیانه تعداد تخلیه سالیانه
فلارد ۵۶ ۶۳۵۴ ۱۲ ۴۳۴ ۶۷۸۸
لردگان ۱۴۱ ۳۱۷۵۸ ۴۷ ۸۲۰۵ ۳۹۹۶۳
خانمیرزا ۴۳۱ ۶۲۵۸۵ ۲۴۱ ۱۸۳۱۸ ۸۰۹۰۳
جمع کل ۶۲۸ ۱۰۰۶۹۷ ۳۰۰ ۲۶۹۵۷ ۱۲۷۶۵۴
صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی از مهمترین محورها جهت توسعه پایدار کشاورزی و ایجاد اشتغال در شهرستان لردگان است. متاسفانه در این حوضه اقدامات قابل ملاحظه ای در شهرستان مشاهده نشده است. جلب مشارکت مردم برای سرمایه گذاری در این بخش موجب بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی روستاییان، کاهش بیکاری و توسعه بخش های کشاورزی و دامپروری در منطقه خواهد شد.
جدول ۵- وضعیت صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی در شهرستان لردگان تا پایان سال ۱۳۸۶
تعداد جواز/ پروانه شهرستان
/استان گروه زراعی گروه باغی دام و طیور شیلات جمع کل
تعداد اشتغال زایی تعداد اشتغال زایی تعداد اشتغال زایی تعداد اشتغال زایی تعداد اشتغال زایی
جوازه تاسیس صادره لردگان ۴۴ ۳۳۲ ۷ ۱۰۲ ۵ ۹۰ ۰ ۰ ۵۶ ۵۲۴
استان ۱۷۹ ۲۰۶۹ ۹۲ ۱۲۴۴ ۸۴ ۱۳۷۸ ۱۸ ۳۸۵ ۳۷۳ ۵۰۷۶
پروانه بهربرداری صادره لردگان ۳ ۳۸ ۱ ۲۵ ۰ ۰ ۰ ۰ ۴ ۶۳
استان ۱۷ ۲۲۷ ۶ ۹۴ ۴ ۶۳ ۰ ۰ ۲۷ ۳۸۴
جدول (۵) نشان می دهد که تعداد جواز تاسیس صادر شده برای صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی برای شهرستان لردگان در مقایسه با کل استان نسبتا پایین است (۱۵ درصد و ۱۰ درصد اشتغال زایی) اما نکته ی مهمتر عدم به بهره برداری رسیدن بسیاری از این مجوزها بوده است به طوریکه تنها چهار واحد و با ظرفیت اشتغال ۶۳ نفر پروانه بهره برداری دریافت داشتند. شاید یکی از دلایل اصلی این امر صدور مجوز برای افرادی است که توانایی لازم از نظر علمی و عملی را ندارند و لازم است که در آینده توجه بیشتری به این موضوع شود.
منابع
بی نام .۱۳۸۳٫ سند برنامه چهارم بخش کشاورزی استان طی سال های برنامه( ۱۳۸۴- ۱۳۸۸ ). مدیریت طرح و برنامه اداره آمار و برنامه ریزی سازمان جهاد کشاورزی استان چهارمحال و بخثیاری. ۳۶۵ ص.
بی نام .۱۳۸۵٫ گزارش اقتصادی –اجتماعی استان چهارمحال و بخثیاری. سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان چهارمحال و بخثیاری.
جزایری، سید صامت، نعمتی، فریبا و نافیان خاطره . ۱۳۸۷ . بررسی قابلیت ها و توانمندی های استان چهارمحال و بختیاری با نگاهی به عملکرد سازمان در سال ۱۳۸۶ . معاونت برنامه زیری و امور اقتصادی اداره آمار و فناوری اطلاعات سازمان جهاد کشاورزی استان چهارمعال و بخثیاری ۱۶۸ ص.
ضیا ، علی و جعفری، علی کرم. ۱۳۸۵٫ بانک اطلاعات محصولات زراعی و باغی شهرستان لردگان. مدیریت طرح و برنامه اداره آمار و برنامه ریزی سازمان جهاد کشاورزی استان چهارمحال و بخثیاری. ۶۲ ص.
یک دیدگاه ارسال کنید