تبدیل اندیشهها به فرهنگ عمومی مردم یکی از دغدغههای برنامهریزان و سیاستگذاران است ، بالاترین شکلی که یک اندیشه بخواهد در فرهنگ مردم تجلی پیدا کند این است که آن اندیشه از ظرفیت لازم برای شکل دادن به زندگی مردم و ارائه یک الگو برای زندگی آنها برخوردار باشد. یعنی یک سبکی باشد که بتواند زندگی مردم را براساس خود شکل و سامان دهد.
سبک زندگی عبارت از یک سلسله قواعد، ضوابط و معیارهایی که توجیه کننده چگونگی برطرف کردن نیازهای روزمره انسانهاست ، مساله سبک زندگی که اخیرا مقام معظم رهبری به وضوح به آن اشاره کردند مساله بسیار مهمی است که متاسفانه در این زمینه موفقیت لازم را نداشتیم تا بتوانیم سبک زندگی مردم را بر اساس آموزههای دینی و قرآنی و مکتب اهل بیت(ع) شکل دهیم.انسانها در زندگی روزمره خود با نیازهای مختلفی سروکار دارند که خوراک، پوشاک، مسکن، معماری و شهرسازی، حملونقل و روابط اجتماعی مهمترین نیازهای انسان در یک زندگی روزمره است که برای برطرف کردن هر یک از آنها به شکلهای مختلف عمل میکنند. به آن قواعد و معیارهایی که سبب میشود شخص این نیازها رابرطرف کند سبک زندگی گفته میشود
سبک زندگی با توجه به نیارهای متعدد انسانها از اجزای مختلفی تشکیل شده است و این مؤلفههای تشکیل دهنده سبک زندگی از عوامل مختلفی تاثیر میگیرند
یکی از این عوامل شرایط اقلیمی است به طوری که زندگی، پوشاک، مسکن، حملونقل و… کسی که در یک منطقه سردسیر زندگی میکند با شخصی که در منطقه گرمسیر زندگی میکند متفاوت است
دین میتواند در کنار عواملی مثل شرایط اقلیمی بر روی سبک زندگی انسانها اثر بگذارد به این معنا که اگر یک شخص مسیحی باشد متاثر از آموزههای این دین است و در نیازهای روزمره خود این آموزهها را رعایت خواهدکرد.
حادثه شهادت امام حسین(ع) و خونهایی که ریخته شد، میتوانست به محدود شدن و از بین رفتن اندیشه اسلام ناب منجر شود اما با ابتکار و مدیریت ائمه(ع) توانست به حیات اندیشه اسلامی منجرشود. ائمه(ع) از این حادثه الگویی برای سبک زندگی مسلمانان ساختند
پارهای از روایات واحادیث توصیه موکد بر زیارت امام حسین(ع) دارد و حتی برای کسانی که توفیق زیارت پیدا نکردند زیارت ایشان از راه دور سفارش شده است.
برخی دیگر از سفارشها در ارتباط با قداست و شرافت تربت امام حسین(ع) و جایگاه آن است که گفته شده تربت امام حسین(ع) پاس داشته شود و مستحب است سجده بر خاک تربت امام حسین(ع) باشد یا کام کودکان تازه متولد شده با تربت امام حسین(ع) برداشته شود یا اینکه همراه با کسی که از دنیا میرود مقداری تربت گذاشته شود .
همچنین بخش دیگری از این سفارشات بر اقامه مجلس عزا و گریه برای امام حسین(ع)، خواندن شعر در وصف ایشان و ذکر مصیبت آن حضرت توصیه کرده است. همچنین سفارش شده وقتی ایام شهادت امام حسین(ع) فرا میرسد مستحب است شیعیان به همدیگر تسلیت بگویند یا بعد از نوشیدن آب بر امام حسین(ع)سلام بفرستند. نتیجه ابتکارات و توصیههای ائمه(ع) را در خوردنیها و آشامیدنیهای شیعیان میبینیم، به عنوان مثال وجود غذاهای نذری که برای امام حسین(ع) طبخ و توزیع میشود این خیرات و مبرات که نذر امام میشود یا استقبال و پذیرایی که از عزاداران میشود درهیچ یک از گروههای اسلامی سابقه ندارد و این قدر مردم پایبند هستند که در اوج مشکلات اقتصادی این نذورات کم رنگ نمیشود، زیرا با اعتقادات شیعه پیوند خورده است .تبرک جستن از این نذورات به عنوان شفا دهنده و نجات دهنده انسان از مشکلات بخشی از زندگی شیعیان شده است .همین که شیعیان لباس خاص و ویژه عزاداری دارند یا لباسی که در مراسم تعزیه استفاده میشود نشان دهنده این موضوع است که شیعه را ازغیر شیعه متمایزمیکند.در فضاهای شهری و معماری متاثر از فرهنگ عاشورا یک فضاهای کالبدی در محیط شیعه وجود دارد که در محیط غیر شیعه پیدا نمیشود. به عنوان مثال در شهرها و روستاهای شیعهنشین حسینیه، زینبیه، تکیه و… میبینیم که در محیطهای غیرشیعه اینها را نمیبینیم.
البته در دوران معاصر محلهای آب خوردن که به نام امام حسین(ع) برای استفاده عموم گذاشته میشد و بر روی آنها تعابیری همچون اینکه “بنوش به یاد لب تشنه حسین(ع)” نوشته میشود، تداوم فرهنگ عاشورا ورخنه آن درلایههای زندگی روزمره مردم رانشان میدهد
در گذشته اغلب مکانی ویژه تعزیه وجود داشت که گاه در ایام غیر محرم استفاده عمومی از آن میشد و گاهی ویژه ایام تعزیه بود، یا حتی منازلی بودند که بساط و وسایل عزاداری را در آن نگهداری میکردند
اینکه در مناسبتها، شیعیان پرچمی بر در منزلشان نصب میکنند یا نوشته و تصویری در منزلشان دیده میشود و برکت زندگیشان را به این میدانند و حتی در چینش منزل یک جای خوبی را به پدیدهای که با امام حسین(ع)، پیوند بخورد اختصاص میدهند حتی اگر این پدیده یک سوغاتی از کربلا باشد را بر دیوار نصب میکنند نشان از همین تاثیرپذیری و الگوگیری از فرهنگ عاشوراست
برخی مقید بودند و خانهها را به گونهای میساختند که قسمتی برای اقامه روضه و برپایی مجلس روضه وجود داشته باشد. اینها تاثیر فرهنگ عاشورا در معماری و محل سکونت پیروان مکتب اهل بیت(ع) است.
در آداب و تشریفات زندگی روزانه، از سجده بر تربت امام، سلام گفتن بر امام پس از نوشیدن آب، مقید بودن به شرکت در عزاداری امام در طول سال به ویژه ایام محرم این فرهنگ دیده میشود، به طوری که کمتر شیعی است که در ایام محرم به ویژه شب و روز عاشورا به گونهای عرض ادب به محضر امام حسین(ع) نداشته باشد.حتی بسیاری از آنهایی که در شهرهای بزرگ زندگی میکنند روز عاشورا خود را مقید به گرد آمدن در روستاهای خود میدانند تا بازآفرینی شیرینی از خاطرات کودکیشان را که با عاشورا پیوند خورده است داشته باشندشیعیان در این ماه به احترام امام حسین(ع) از برپایی جشن و هر اقدامی که بوی شادی دهد پرهیز میکنند» این کارها تداوم فرهنگ عاشورا در لایههای مختلف زندگی مردم است. که اگر به آنها مسائل شغل، ادبیات، آداب و رسوم زندگی و… را اضافه کنیم دنیایی از مطالب در این زمینه میشود. تجربه تاریخی ما نشان میدهد فرهنگ عاشورا از ظرفیتی برخوردار است که با ابتکار و مدیریت ائمه (ع) به عنوان بخشی از آموزههای دینی، نقش موثری در سبک زندگی مسلمانان ایفا کرده و میکند، بنابراین ما در گذشته در این امر بسیار موفق بودیم و راز ماندگاری فرهنگ کربلا با ابتکار ائمه(ع) همین بود که فرهنگ کربلا و عاشورا با همه اجزاء زندگی وسبک زندگی انسانها پیوند خورده است. آنچه امروز به عنوان الگویی برای سبک زندگی شیعه داریم میراث پیشین است و حرکت جدیدی صورت نگرفته است، البته میراث پیشین آنقدر قوی و غنی است که همچنان با نشاط و فعال ادامه حیات میدهد، اما فضاهای جدید نیازمند پارهای تدابیر جدید است که امیدواریم بزرگان به این موضوع اهتمام بورزند. جهانگیر دوستی
یک دیدگاه ارسال کنید