حقوق شهروندی در زمره مفاهیم نوظهوری است که در نظریات جدید حقوقی جایگاه ویژه¬ای پیدا کرده است در حالیکه ایرانیان باستان پایه¬گذاران حقوق شهروندی محسوب میشوند چنانکه در منشور کوروش کبیر بسیاری از مبانی اولیه حقوق بشر و شهروندی از جمله منع برده¬داری، رعایت حقوق کارگران و ایجاد شرایط مناسب کار، منع نسل¬کشی (درحمله بابل)، تساوی افراد در برابر قانون و … به وضوح هویداست و متعاقباً دین مبین اسلام به عنوان آخرین و کامل¬ترین دین الهی جایگاه ویژه¬ای برای حقوق شهروندی قائل است به طوری که انسان را به عنوان “خلیفه الله فی الارض” موجودی شریف و باکرامت معرفی می نماید که هیچ وقت نباید کرامتش مورد تعرض واقع شود، در جامعه اسلامی، همه شهروندان از حقوق سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و قضایی برخوردارند و در تمام شئون جامعه و حکومت مشارکت فعال دارند که در این منظور، مفهوم شهروند حتی به غیر مسلمانان نیز تسری می یابد چنانکه به تأسی از آن در اصل ۱۴ قانون اساسی کشورمان نیز تصریح شده است که “دولت جمهوری اسلامی ایران و مسلمانان موظفند نسبت به افراد غیر مسلمان با اخلاق حسنه و قسط و عدل اسلامی عمل نمایند و حقوق انسانی آنان را رعایت نمایند”.
در سال ۱۹۴۸ میلادی بعد از جنگ جهانی دوم برای اولین بار در سطح بین¬الملل با تصویب اعلامیه جهانی حقوق بشر به مبحث حقوق شهروندی بشریت پرداخته شده و در سطح ملی نیز قانونگذار محترم در تاریخ ۱۵/۲/۱۳۸۳ قانون احترام به آزادی¬های مشروع و حفظ حقوق شهروندی را به تصویب رساند و متعاقباً دولت اصلاحات با تصویب دستورالعملی اقدام به اجرای قانون مذکور نمود.
حقوق شهروندی همه حق و حقوقی است که یک شهروند بر اساس عرف، اخلاق، منطق و قوانین و مقررات موضوعه هر کشور داراست و حاکمیت مکلف است در اولویت حقوق حقه مذکور را تماماً ادا و موانع اعمال آنرا مرتفع نماید، با توجه به اینکه جمهوری اسلامی ایران سعادت انسان در کل جامعه بشری را آرمان خود قرار داده است و استقلال، آزادی و حکومت حق و عدل را حق مسلم همه مردم جهان می-داند و اعتقاد به کرامت و ارزش والای انسان و آزادی توأم با مسئولیت او در برابر خدا دارد، حاکمیت باید شرایطی را به وجود آورد تا در آن حقوق همه جانبه افراد تامین شود، در همین راستا مصادیق ذیل¬الذکر به عنوان مصادیق بارز حقوق شهروندی شهروندان ایرانی احصاء و معرفی می گردد؛
۱- حقوق و آزادی های سیاسی و مدنی
• حق مشارکت در اداره و تعیین سرنوشت کشور
• حق مالکیت
• حق امنیت
• حق برخورداری احاد مردم از حقوق مساوی
• حق آزادی احزاب و تشکیل اجتماعات
• حق آزادی عقیده، بیان و مطبوعات
۲- حقوق اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی
• حق اشتغال
• حق برخوردای از تأمین اجتماعی و بیمه
• حق برخوردای از مسکن متناسب
• حق برخوردای از محیط زیست سالم
• حق برخوردای از آموزش نظامی
• حق برخوردای از آموزش و پرورش رایگان
• حق استفاده از زبان های محلی و قومی و تدریس ادبیات آن
۳- حقوق قضایی:
• رعایت اصل قانونی بودن جرم و مجازات
• اصل برائت (اصل برائت است و هیچ کس از نظر قانون مجرم شناخته نمی شود مگر اینکه جرم او در دادگاه صالح ثابت گردد)
• حق مصونیت حرمت و حیثیت اشخاص
• حق اعاده حیثیت
• حق مصونیت جان و مال
• حق انتخاب وکیل
• حق دادخواهی از دادگاههای صالح
• حق مصونیت در برابر اعمال شکنجه
• حق شکایت از طرز کار قوای سه گانه
• حق برخوردای از محاکمه علنی
در مقابل حقوق متعدد و متنوع شهروندی، شهروندان دارای تکالیفی هستند که برای تضمین و اجرای کامل حقوق شهروندان، نیاز اساسی است، از این رو اهم تکالیف شهروندان در جامعه به شرح ذیل احصاء و معرفی می گردد؛
۱- احترام به قانون و رعایت آن
۲- مشارکت در تعیین سرنوشت سیاسی
۳- حفظ امنیت و عدم اخلال در نظم عمومی جامعه
۴- نظارت ملی
۵- انجام خدمت وظیفه عمومی برای مردان(سربازی)
۶- پرداخت مالیات و سایر عوارض قانونی
۷- عدم اضرار به منافع فردی یا عمومی
۸- حفاظت از محیط زیست و میراث فرهنگی
امید است همواره حاکمیت در اولویت تمامی حقوق شهروندی شهروندان را اعمال نماید و در ثانی شهروندان با انگیزه و رغبت، تکالیف شهروندی¬شان را اعمال نمایند که در آن صورت ایرانی آباد، آزاد و اسلامی خواهیم داشت.
رضا دوستی ایرانی
یک دیدگاه ارسال کنید